El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña

Este artículo describe el uso, respeto y protección de la lengua indígena como mecanismo de protección de los derechos humanos en la legislación panameña. La investigación jurídica se basó en la metodología descriptiva, la recolección de todas las normativas que ha promulgado el estado panameño refe...

Descripción completa

Detalles Bibliográficos
Autor principal: García Ch., Franklin
Formato: Online
Idioma:spa
Publicado: UDELAS 2024
Acceso en línea:https://revistas.udelas.ac.pa/index.php/karakol/article/view/252
id KARAKOL252
record_format ojs
institution Universidad Especializada de las Américas
collection Karakol
language spa
format Online
author García Ch., Franklin
spellingShingle García Ch., Franklin
El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
author_facet García Ch., Franklin
author_sort García Ch., Franklin
description Este artículo describe el uso, respeto y protección de la lengua indígena como mecanismo de protección de los derechos humanos en la legislación panameña. La investigación jurídica se basó en la metodología descriptiva, la recolección de todas las normativas que ha promulgado el estado panameño referente a los derechos lingüísticos de los pueblos indígenas de Panamá. La lengua indígena ha sido reconocida como derecho humano en Panamá para salvaguardar los conocimientos ancestrales y los valores culturales. En la actualidad, los pueblos indígenas de Panamá son sujetos de derecho humano lingüístico, por lo que, tienen la facultad de invocar para usar y proteger su lengua materna ante una lengua dominante. Por lo tanto, el uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña busca proteger y garantizar las siete lenguas indígenas para que no sean vulnerado en el contexto social, también hacer comprender a la persona indígenas que su lengua materna está protegida como garantía de derecho humano en Panamá, así como su importancia en el contexto cultural. Este articulo tiene como enfoque de estudio en el aspecto del derecho lingüístico de los pueblos indígenas de Panamá. El trabajo examina cómo las normativas establecen su uso, mantenimientos, revitalización y protección de estas lenguas indígenas. Hiek päardʌ haunʌm Mʌg p’ã sim gaai jua chog nʌm jaaudee sim, hök’önaa maimua maach Wounaan meu t’ʌa naawia maguata maach Wounaan dënk’a t’ʌa sim Ley Panamapien dën. Mʌg Ley jʌr nʌman mʌg gaaita sim jaaunaa wajap’a wawaag, t’umaam k’ʌʌn Ley habamʌg p’ë haunaa jaau k’ʌʌi nʌm Panamapien joobajem haig má jaausiman maach meu dënma Panamapien Wounaan p’öbör dën. Wounaan meu t’umaam k’ʌʌnau panamá k’ak’apdö nʌm Wounaan dënk’a sim jöoin k’ĩirjũg hich mag hãk’a waiwenʌrraag maimua jöoinhí wajapcharan. Hi sin, Panamapien Wounaan p’öbör hag gaaita k’ap’ʌnaa maach meu Wounaan dënk’a sim, mag k’ĩirjũg jëwaag wai nʌm jua chogaag maimua hich meu t’ʌag hat’ee meu pömaam t’ʌnʌm k’ʌʌn ná. Hich hagjö k’ap’ʌ hapijö Wounaan k’at’ʌnʌm k’ʌʌnag ya pʌ meu t’ʌa sim mʌig panama wajap’a jaau sim chadcha pʌch dënk’a sim, hich mag wajap’a sim haawäi jöoinhí maach nʌm haig. Maguata, jua chognaa maimua Wounaan meu t’ʌajem Ley Panamapien dën t’ʌag hat’ee jʌr sim maimua Wounaan meu jua hãb numi hawia chadcharam k’aigba jaaupimaaugau t’umaam k’ʌʌnag. Hacha mʌg p’ãsimau wai sim k’aug nʌm hoopieg Wounaan p’öbör Panamapien hamach meu hamach dënk’a sim. Mʌg p’idagau jua chogjö dën Ley hoopi sim jãgata t’ʌbaagpá, t’ʌa nʌm, juapá warag dee nʌm maimua Wounaan meu warag t’ʌa nʌm.
title El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_short El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_full El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_fullStr El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_full_unstemmed El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_sort el uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña
title_alt The use and protection of indigenous languages in Panamanian legislation
publisher UDELAS
publishDate 2024
url https://revistas.udelas.ac.pa/index.php/karakol/article/view/252
work_keys_str_mv AT garciachfranklin theuseandprotectionofindigenouslanguagesinpanamanianlegislation
AT garciachfranklin elusoyprotecciondelalenguaindigenaenlalegislacionpanamena
AT garciachfranklin useandprotectionofindigenouslanguagesinpanamanianlegislation
_version_ 1822055230555029504
spelling KARAKOL2522024-08-09T13:26:08Z The use and protection of indigenous languages in Panamanian legislation El uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña García Ch., Franklin Derecho humano pueblo indígena legislación derecho lingüístico lengua materna Maach dëu hig nʌm nem Wounaan p’öbör Hiek waaujem dën dewam hiek p’ã nʌm deg hiek’a bãautarr Human law indigenous people legislation linguistic law mother tongue This article describes the use, respect, and protection of the indigenous language as a mechanism for protecting human rights in Panamanian legislation. The legal research, based on the descriptive methodology, involved the collection of all the regulations that the Panamanian state has promulgated regarding the linguistic rights of the indigenous peoples of Panama. The Panamanian state's commitment to linguistic rights is evident in these regulations. The indigenous language has been recognized as a human right in Panama to safeguard ancestral knowledge and cultural values. The indigenous peoples of Panama are subjects of linguistic human rights. Therefore, they can invoke and protect their mother tongue against a dominant language. The use and protection of the indigenous language in Panamanian legislation seek to protect and guarantee the seven Indigenous languages so that they are not violated in the social context and also to make the Indigenous person understand that their mother tongue is protected as a guarantee of human right in Panama, as well as its importance in the cultural context. This article focuses on the linguistic law aspect of Panama's indigenous peoples, examining how regulations establish the use, maintenance, revitalization, and protection of these indigenous languages. Hiek päardʌ haunʌm Mʌg p’ã sim gaai jua chog nʌm jaaudee sim, hök’önaa maimua maach Wounaan meu t’ʌa naawia maguata maach Wounaan dënk’a t’ʌa sim Ley Panamapien dën. Mʌg Ley jʌr nʌman mʌg gaaita sim jaaunaa wajap’a wawaag, t’umaam k’ʌʌn Ley habamʌg p’ë haunaa jaau k’ʌʌi nʌm Panamapien joobajem haig má jaausiman maach meu dënma Panamapien Wounaan p’öbör dën. Wounaan meu t’umaam k’ʌʌnau panamá k’ak’apdö nʌm Wounaan dënk’a sim jöoin k’ĩirjũg hich mag hãk’a waiwenʌrraag maimua jöoinhí wajapcharan. Hi sin, Panamapien Wounaan p’öbör hag gaaita k’ap’ʌnaa maach meu Wounaan dënk’a sim, mag k’ĩirjũg jëwaag wai nʌm jua chogaag maimua hich meu t’ʌag hat’ee meu pömaam t’ʌnʌm k’ʌʌn ná. Hich hagjö k’ap’ʌ hapijö Wounaan k’at’ʌnʌm k’ʌʌnag ya pʌ meu t’ʌa sim mʌig panama wajap’a jaau sim chadcha pʌch dënk’a sim, hich mag wajap’a sim haawäi jöoinhí maach nʌm haig. Maguata, jua chognaa maimua Wounaan meu t’ʌajem Ley Panamapien dën t’ʌag hat’ee jʌr sim maimua Wounaan meu jua hãb numi hawia chadcharam k’aigba jaaupimaaugau t’umaam k’ʌʌnag. Hacha mʌg p’ãsimau wai sim k’aug nʌm hoopieg Wounaan p’öbör Panamapien hamach meu hamach dënk’a sim. Mʌg p’idagau jua chogjö dën Ley hoopi sim jãgata t’ʌbaagpá, t’ʌa nʌm, juapá warag dee nʌm maimua Wounaan meu warag t’ʌa nʌm. Este artículo describe el uso, respeto y protección de la lengua indígena como mecanismo de protección de los derechos humanos en la legislación panameña. La investigación jurídica se basó en la metodología descriptiva, la recolección de todas las normativas que ha promulgado el estado panameño referente a los derechos lingüísticos de los pueblos indígenas de Panamá. La lengua indígena ha sido reconocida como derecho humano en Panamá para salvaguardar los conocimientos ancestrales y los valores culturales. En la actualidad, los pueblos indígenas de Panamá son sujetos de derecho humano lingüístico, por lo que, tienen la facultad de invocar para usar y proteger su lengua materna ante una lengua dominante. Por lo tanto, el uso y protección de la lengua indígena en la legislación panameña busca proteger y garantizar las siete lenguas indígenas para que no sean vulnerado en el contexto social, también hacer comprender a la persona indígenas que su lengua materna está protegida como garantía de derecho humano en Panamá, así como su importancia en el contexto cultural. Este articulo tiene como enfoque de estudio en el aspecto del derecho lingüístico de los pueblos indígenas de Panamá. El trabajo examina cómo las normativas establecen su uso, mantenimientos, revitalización y protección de estas lenguas indígenas. Hiek päardʌ haunʌm Mʌg p’ã sim gaai jua chog nʌm jaaudee sim, hök’önaa maimua maach Wounaan meu t’ʌa naawia maguata maach Wounaan dënk’a t’ʌa sim Ley Panamapien dën. Mʌg Ley jʌr nʌman mʌg gaaita sim jaaunaa wajap’a wawaag, t’umaam k’ʌʌn Ley habamʌg p’ë haunaa jaau k’ʌʌi nʌm Panamapien joobajem haig má jaausiman maach meu dënma Panamapien Wounaan p’öbör dën. Wounaan meu t’umaam k’ʌʌnau panamá k’ak’apdö nʌm Wounaan dënk’a sim jöoin k’ĩirjũg hich mag hãk’a waiwenʌrraag maimua jöoinhí wajapcharan. Hi sin, Panamapien Wounaan p’öbör hag gaaita k’ap’ʌnaa maach meu Wounaan dënk’a sim, mag k’ĩirjũg jëwaag wai nʌm jua chogaag maimua hich meu t’ʌag hat’ee meu pömaam t’ʌnʌm k’ʌʌn ná. Hich hagjö k’ap’ʌ hapijö Wounaan k’at’ʌnʌm k’ʌʌnag ya pʌ meu t’ʌa sim mʌig panama wajap’a jaau sim chadcha pʌch dënk’a sim, hich mag wajap’a sim haawäi jöoinhí maach nʌm haig. Maguata, jua chognaa maimua Wounaan meu t’ʌajem Ley Panamapien dën t’ʌag hat’ee jʌr sim maimua Wounaan meu jua hãb numi hawia chadcharam k’aigba jaaupimaaugau t’umaam k’ʌʌnag. Hacha mʌg p’ãsimau wai sim k’aug nʌm hoopieg Wounaan p’öbör Panamapien hamach meu hamach dënk’a sim. Mʌg p’idagau jua chogjö dën Ley hoopi sim jãgata t’ʌbaagpá, t’ʌa nʌm, juapá warag dee nʌm maimua Wounaan meu warag t’ʌa nʌm. UDELAS 2024-08-09 info:eu-repo/semantics/article info:eu-repo/semantics/publishedVersion Artículo revisado por pares application/pdf https://revistas.udelas.ac.pa/index.php/karakol/article/view/252 Karakol; Vol. 4 Núm. 1 (2024): KARAKOL Vol. 4 Núm. 1 (2024): (Agosto - Julio); 18 - 33 2710-7795 spa https://revistas.udelas.ac.pa/index.php/karakol/article/view/252/315 Derechos de autor 2024 Karakol https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/